Quỳnh Lưu là quê hương, là cái nôi của các phong trào Cách mạng tỉnh Ninh Bình nói chung và huyện Nho Quan nói riêng. Trong những năm tháng hoạt động và đấu tranh gian khổ, hiểm nguy chống thực dân Pháp và phát xít Nhật, Quỳnh Lưu đã luôn kiên trì, giữ vững  các tổ chức cách mạng, luôn là trung tâm của các phong trào cách mạng trong toàn tỉnh… đã đóng góp nhiều công sức, xương máu cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng.

Tháng 9 năm 1927, chi bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đầu tiên ở Ninh Bình được thành lập tại nhà đồng chí Lương Văn Thăng, làng Lũ Phong, xã Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan (Ninh Bình). Từ điểm khởi đầu này, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên phát triển ra nhiều nơi trong huyện và trong tỉnh để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước và chủ nghĩa Mác - Lênin trong quần chúng và lãnh đạo một số cuộc đấu tranh chống cường hào ác bá, chống phu đài, tạp dịch, chống thuế khóa nặng nề.

          Khách đến tham quan, học tập tại bảo tàng Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu.

Đầu năm 1945, tại nhà ông Thưởng, thôn  Lũ Phong, xã Quỳnh Lưu diễn ra hội nghị thành lập chiến khu Hòa-Ninh -Thanh (chiến khu Quang Trung) gồm 3 khu căn cứ: Căn cứ Quỳnh Lưu (Ninh Bình), căn cứ Ngọc Trạo (Thanh Hóa), căn cứ Mường Khói (Hòa Bình). Chiến khu nằm ở vị trí chiến lược quan trọng, nối liền Tây Bắc, Bắc Trung Bộ với đồng bằng Bắc Bộ, chạy dài theo hai bên đường 59, tiếp giáp với huyện Thạch Thành tỉnh Thanh Hóa và các xã của các huyện Gia Viễn, Hoa Lư, Tam Điệp, suốt từ Phú Lộc đến Yên Sơn (Tam Điệp), trải rộng từ Dốc Giang (Phú Long) đến Sinh Dược (Gia Sinh), Lỗi Sơn, Ngọc Động (Gia Phong, Gia Viễn)  bao gồm địa phận của 5 xã: Sơn Hà, Sơn Lai, Quảng Lạc, Quỳnh Lưu, Phú Long. Trong quá trình phát triển của phong trào cách mạng, Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu từng bước được mở rộng tới một số nơi của huyện Gia Viễn, Hoa Lư, Tam Điệp, vì vậy đã tạo thành một hệ thống liên hoàn của phong trào cách mạng Ninh Bình. Trung tâm của Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu là làng Lũ Phong (xã Quỳnh Lưu). Sự ra đời, hoạt động và vai trò của Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu là một trong những nhân tố quan trọng dẫn đến thắng lợi của cuộc Tổng Khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.

Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu gắn liền với những chiến công anh dũng, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 như cao trào kháng Nhật cứu nước, trận đánh ngày 15/03/1945, chiến thắng ngày 11/8/1945….gắn liền với tên tuổi của những nhân vật lịch sử tiêu biểu như: Lương Văn Thăng (Bí thư chi bộ Đảng đầu tiên),  Bí thư Ban Cán sự Tỉnh Đinh Tất Miễn, người cộng sản kiên trung Lương Văn Tụy…vv

Trong những ngày sôi sục tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn tỉnh, Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu đã làm tròn nhiệm vụ trung tâm của mình. Những mệnh lệnh, kế hoạch khởi nghĩa của cấp trên từ đây đã phát đi một cách kịp thời chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương đứng lên giành chính quyền thắng lợi và cũng từ đây lực lượng vũ trang của khu căn cứ được sự lãnh đạo trực tiếp của Tỉnh ủy đã tiến về hỗ trợ cho phong trào tổng khởi nghĩa trong toàn tỉnh.

Lễ kết nạp Đảng viên của Đảng ủy xã Phú Long diễn ra tại bảo tàng Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu.

Nhằm đáp ứng nguyện vọng tha thiết của cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện Nho Quan, thể hiện lòng thành kính, tri ân các thế hệ cha anh đã chiến đấu và hi sinh cho độc lập tự do của Tổ quốc, cho hạnh phúc của nhân dân, bảo tàng Khu căn cứ cách mạng  Quỳnh Lưu đã được xây dựng trên mảnh đất là trung tâm của chiến khu cách mạng năm xưa.

Bảo tàng Khu căn  cứ Cách mạng Quỳnh Lưu nằm tại thôn Xuân Quế, xã Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan, được khởi công xây dựng vào tháng 3/2013, với diện tích 4.000 m2. Công trình gồm: Nhà trưng bày (hình chữ  Đinh –“J”), nhà điều hành-quản lý, tam quan, hồ bán nguyệt và các công trình phụ trợ khác.

Hội Phụ nữ Công an tỉnh tham quan bảo tàng Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu.

Hiện nay bảo tàng đang trưng bày hơn 200  tài liệu, hiện vật, hình  ảnh đã sưu tầm được trong nhiều năm gắn liền với  những sự kiện, những chiến công  và những tấm gương anh dũng của các thế hệ cha anh trong vùng căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu, với các nội dung trưng bày chính:

 Điều kiện và hoàn cảnh lịch sử vùng chiến khu trong giai đoạn 1925 – 1945;

Tiếp thu Chủ nghĩa Mác –Lênin, thành lập chi bộ Đảng và lãnh đạo cao trào cách mạng, tạo tiền đề xây dựng Quỳnh Lưu thành khu căn cứ

Đẩy mạnh các phong trào cách mạng, xây dựng lược lượng làm tiền đề thành lập khu căn cứ Cách mạng Quỳnh Lưu.

 Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu trong cao trào “kháng Nhật cứu nước” và tổng khởi nghĩa.

Việc tri ân đối với những cống hiến, hi sinh của các thế hệ cha anh của Đảng bộ và nhân dân Nho Quan nói chung và Quỳnh Lưu nói riêng

Một số hình ảnh Quỳnh Lưu ngày mới

Bảo tàng Khu căn cứ Cách mạng Quỳnh Lưu là một địa chỉ đỏ để thể hiện lòng thành kính, tri ân đối với các thế hệ cha anh đã chiến đấu, hi sinh cho quê hương, đất nước, đồng thời là một điểm tham quan, một không gian giáo dục đặc biêt, một “trường học” ngoài trường học để giáo dục thế hệ hôm nay và mai sau về tinh thần cách mạng, truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc.

Vũ Thị Thu – Bảo tàng tỉnh