Bảo tàng Ninh Bình là đơn vị sự nghiệp văn hoá thuộc loại hình bảo tàng tổng hợp, có chức năng nghiên cứu, sưu tầm, kiểm kê bảo quản, trưng bày tuyên truyền phát huy tác dụng các di sản lịch sử, văn hoá và thiên nhiên Ninh Bình.

   Như vậy, trưng bày tài liệu hiện vật giới thiệu với công chúng về “Đất và người Ninh Bình” là một trong những khâu công tác quan trọng của bảo tàng.  Khi bảo tàng đã sưu tầm được tài liệu, hiện vật mà không đưa ra trưng bày thì công tác giáo dục truyền thống cũng không thể thực hiện được. Vì vậy, công tác trưng bày tài liệu, hiện vật cũng chính là điều kiện, nền tảng quyết định cho công tác nghiên cứu, phổ biến kiến thức đối với công chúng, đặc biệt là công tác giáo dục truyền thống đối với thế hệ trẻ.

   Trưng bày bảo tàng là tiếng nói, ngôn ngữ biểu hiện của bảo tàng, là dấu hiệu để phân biệt bảo tàng với các cơ quan nghiên cứu khoa học khác. Vì vậy, nhờ trưng bày, bảo tàng mới thực hiện được hai chức năng cơ bản là: Nghiên cứu khoa học và giáo dục, phổ biến khoa học. Trưng bày là sự sắp xếp nhân tạo, nhằm thực hiện mục đích đã được đặt ra cho mỗi bảo tàng. Bảo tàng tỉnh là loại bảo tàng tổng hợp (Khảo cứu địa phương) - tương ứng với nhiều ngành khoa học, cả khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Lịch sử xã hội và lịch sử tự nhiên là quá trình phát triển không ngừng. Vì vậy, trong các bảo tàng tỉnh, trưng bày các tài liệu, hiện vật là nguồn nhận thức trực tiếp giúp khách tham quan bảo tàng nhận thức được bản chất các sự kiện để rút ra những kết luận cho nhận thức của mình.

   Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo mà trực tiếp là của Ban Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch đến hoạt động của Bảo tàng, Bảo tàng Ninh Bình đã tiến hành trưng bày giới thiệu với đông đảo công chúng một cách khái quát về “Đất và người Ninh Bình”. Công tác trưng bày được thể hiện qua hai phần trưng bày là: Trưng bày cố định và trưng bày lưu động.

   Trưng bày cố định là phần trưng bày thường xuyên tại các gian, phòng trưng bày của bảo tàng. Hàng năm, các chủ đề trưng bày cố định được chỉnh lý cả về nội dung và hình thức, trang thiết bị trưng bày. Phần trưng bày cố định, gồm có những nội dung sau:

   + Phần thứ nhất: Giới thiệu lịch sử tự nhiên tỉnh Ninh Bình và sự xuất hiện con người trên đất Ninh Bình. Phần này giới thiệu khái quát vị trí quan trọng của Ninh Bình trên bản đồ hành chính Việt Nam; giới thiệu tài nguyên, khoáng sản, khí hậu, thảm động - thực vật ở Ninh Bình; các hình ảnh của các di tích lịch sử, danh thắng nổi tiếng như Tràng An, Bái Đính, Tam Cốc - Bích Động, Nhà thờ Phát Diệm… Đặc biệt với những tiêu bản thú quý hiếm và sinh động như: Hổ, gấu, sóc bay, báo gấm, trăn, rắn, đại bàng, lợn rừng… cho thấy tài nguyên, khoáng sản phong phú và tiềm năng du lịch của Ninh Bình.

   - Giới thiệu Ninh Bình là một trong những địa danh xuất hiện sự cư trú sớm của con người qua các di chỉ khảo cổ học nổi tiếng: Núi Ba, Hang Sáo, Thung Lang, Đồng Người Xưa, Đồng Vườn, Mán Bạc… với những hiện vật sưu tầm được quá khai quật khảo cổ như: Rìu đá, bàn mài, chày nghiền, mũi tên, lọ gốm, bình gốm, bát gốm…

   + Phần thứ hai: Giới thiệu lịch sử xã hội tỉnh Ninh Bình.

   - Ninh Bình trong thời kỳ ngàn năm Bắc thuộc.

   - Kinh đô Hoa Lư và sự ra đời của nhà nước phong kiến tập quyền ở nước ta với Đại Thắng Minh Hoàng đế và Lê Đại Hành Hoàng đế ở thế kỷ X, thông qua các hình ảnh về Cố đô Hoa Lư, các hiện vật tiêu biểu, đặc trưng như: Sưu tập cột kinh đá, sưu tập gạch, ngói, cột gỗ, con giống dùng xây dựng và trang trí kinh đô, sưu tập đồ gia dụng như bát, đĩa, vò 6 núm…

   - Ninh Bình thời Lý, Trần, Hậu Lê và Nguyễn mà điểm nhấn là sự kiện nhà Trần lui về Ninh Bình xây dựng Hành cung Vũ Lâm làm cơ hậu cứ vững chắc cho kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông (Khu trung tâm hiện nay là Khu Du lịch Tam Cốc - Bích Động, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư).

   - Ninh Bình với sự thành lập ba chi bộ cộng sản đầu tiên ở Lũ Phong, Côi Trì và Trường Yên.

   - Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Ninh Bình với tâm điểm là Chiến khu Cách mạng Quỳnh Lưu (Nho Quan).

   - Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Ninh Bình.

   - Đảng bộ và nhân dân Ninh Bình trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp với những chiến dịch nổi tiếng như; Quang Trung, trận càn tây nam Ninh Bình…

   - Bác Hồ với Đảng bộ và nhân dân Ninh Bình, giới thiệu năm lần Bác về thăm và làm việc với Đảng bộ và nhân dân Ninh Bình.

   - Đảng bộ và nhân dân Ninh Bình trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước với quyết tâm “Đánh thắng giặc Mỹ xâm lược” và tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”.

Phần trưng bày lưu động (Trưng bày theo chuyên đề có thể thu dỡ để trưng bày chuyên đề khác phục vụ nhiệm vụ chính trị) với những chuyên đề sau:

- Chuyên đề “Kinh đô Hoa Lư” phục vụ Lễ hội Cố đô Hoa Lư hàng năm.

- Chuyên đề: “Từ kinh đô Hoa Lư tới Thăng Long - Hà Nội” với các sưu tập cổ vật có niên đại từ thế kỷ X - XIX, phục vụ chương trình “Nghìn năm Thăng Long - Hà Nội” năm 2010.

- Chuyên đề: “Những phát hiện khảo cổ học ở Ninh Bình”.

- Chuyên đề: “Đá chủ quyền” trưng bày và giới thiệu về chủ quyền biển đảo của nước ta qua các hiện vật, hình ảnh của quần đảo Trường Sa và những tấm bản đồ cổ minh chứng chủ quyền biển đảo và đất liền của nước ta.

Như vậy, hiện nay Bảo tàng Ninh Bình đã và đang tổ chức trưng bày ở phần trưng bày cố định tại bảo tàng và trưng bày các chuyên đề phục vụ nhiệm vụ chính trị. Hàng năm, Bảo tàng Ninh Bình đã phục vụ hàng nghìn lượt khách tham quan, các nhà khoa học, đặc biệt là các em học sinh tới tham quan học tập lịch sử địa phương tại bảo tàng.

Nguyễn Xuân Khang     

                                                            Giám đốc Bảo Tàng Ninh Bình