Chùa Đẩu Long (Đẩu Long tự), toạ lạc tại phố Đẩu Long, phường Tân Thành, thành phố Ninh Bình. Chùa nằm ở phía bắc xã Phúc Am xưa, nơi có sao Đẩu ứng chiếu, địa thế đất của chùa lại có hình rồng, vì thế, nhân dân kết hợp hai chữ “Đẩu” (sao Đẩu) và “Long” (rồng) để đặt tên chùa.

Tam quan chùa

Cùng với việc thờ Phật, chùa Đẩu Long còn là nơi hờ cúng và tưởng niệm “cửu vị nhà thần” (chín vị thần):

 Đức Thánh Cả: tức Quý Minh Đại vương – nhân vật lịch sử thời Hùng Vương thứ 18, có công giúp vua Hùng đánh nhà Thục, sau khi ông mất, được phong là Quý Minh Đại vương.

Hưng Nhượng vương Trần Quốc Tảng (1252 - 1313): Ông là con thứ tư của Trần Hưng Đạo, là vị tướng tài ba, lập nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2 (1285) và lần thứ 3 (1288), được phong chức Tiết độ sứ. Sau khi ông mất được truy tặng chức Thái úy. Theo các nguồn tư liệu văn hóa dân gian, Trần Quốc Tảng là nhân vật lịch sử in đậm dấu ấn với di tích và nhân dân trong vùng. Ông đã có công mở mang cảnh chùa, từng tu hành và mất tại đây- Nguyễn Bặc: là đệ nhất công thần, một trong “tứ trụ” của triều đình nhà Đinh. Ông đã có công giúp Đinh Bộ Lĩnh thu phục 12 sứ quân, thống nhất giang sơn, được phong là Định quốc công.

Lê Đại Hành (941 - 1004): vị hoàng đế có nhiều công lao to lớn trong kháng chiến chống Tống (981), bình Chiêm (982) giành thắng lợi và củng cố kiến tạo đất nước Đại Cồ Việt.

Trương Hán Siêu (? - 1354), người làng Phúc Thành (nay là phường Tân Thành, thành phố Ninh Bình). Ông tự là Thăng Phủ, hiệu Độn Tẩu, từng làm môn khách của Trần Hưng Đạo, làm quan từ triều Trần Anh Tông đến Trần Dụ Tông; từng giữ các chức Hàn lâm học sĩ, Hành khiển, Hữu ty lang trung, Tả ty lang trung kiêm lược sứ Lạng Giang, Tả gián nghị đại phu, Tham tri chính sự; khi mất được truy tặng chức Thái bảo rồi đến Thái phó. Ông là danh nhân văn hóa lỗi lạc thời nhà Trần, là tác giả của hai tác phẩm nổi tiếng “Bạch Đằng giang phú” và “Dục Thúy sơn Linh Tế tháp ký”.

Trần Hưng Đạo: vị tướng tài ba, nổi tiếng của triều đình nhà Trần, được phong là Hưng Đạo Đại Vương, nhân dân tôn ông là bậc Thánh.

Thánh Mẫu: Theo bài văn tế còn lưu truyền tại chùa, đây là Nguyên Từ Quốc mẫu, thân sinh ra Hưng Nhượng vương Trần Quốc Tảng.

Phổ Hộ Đại vương: Chưa rõ tiểu sử nhân vật.

Thượng điện thờ Phật

Theo nguồn tư liệu bi ký hiện đang lưu giữ tại chùa và các truyền thuyết có liên quan, chùa Đẩu Long là chốn danh lam thắng tích từ xưa; Trải qua các triều Hậu Lê, Nguyễn, chùa đã được tu tạo nhiều lần vào các năm 1795, 1847, 1864, 1899, 1928.

Chùa Đẩu Long được xây dựng theo trục trung tâm quay về hướng Tây, là một công trình đồ sộ và bề thế. Hệ thống kiến trúc của chùa bao gồm nhiều lớp: Tam quan, nhà bia, thượng điện, nhà thánh, nhà thờ tổ, nhà thờ Mẫu.

Nhà bia

Tam quan chùa được xây theo kiểu hai tầng, tám mái, tầng trên treo chuông, tầng dưới là ba cửa vòm, có hai cột đồng trụ. Phía nam của bể là nhà bia (4 gian nhỏ) dựng bằng các cột đá vuông, mái hai tầng, bên trong đặt 6 bia đá ghi lịch sử và công đức những người tiến cúng tu sửa chùa. Tiếp đến, tòa tam bảo và thượng điện là chùa chính. Về cơ bản, vì chùa mới được xây dựng lại nên các cột đều làm bằng bê tông giả gỗ, vì, kèo, cánh cửa bằng gỗ lim. Phía sau thượng điện là nhà thờ tổ, gồm 5 gian, 3 gian giữa thờ tượng Tổ, hai bên là phòng khách. Phủ cũng ở phía sau thượng điện, nằm ở phía bắc, kiến trúc theo kiểu chữ “đinh”, quy mô nhỏ, là nơi thờ tam vị Thánh Mẫu.

Lầu ngũ giác

Chùa Đẩu Long hiện còn lưu giữ được nhiều di vật quý, tiêu biểu là 06 văn bia thời Nguyễn, tảng đá mài gươm. Tương truyền, đó là tảng đá Trần Quốc Tảng và quân sỹ của ông đã từng sử dụng để mài gươm thời kỳ kháng chiến chống Nguyên Mông (thế kỷ XIII). Ngoài ra, chùa còn nhiều di vật khác như nhang án, bát hương, mâm bồng đá, cây đèn gỗ…

Chùa Đẩu Long đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1994.